Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі прадстаўляе даклад «Злачынства няма, а прысуд ёсць: Спецыяльнае вядзенне справы як форма пераследу ў Беларусі». Гэтае даследаванне ўсебакова аналізуе адну з формаў рэпрэсій — так званую «спецвытворчасць» у беларускім крымінальным працэсе — і прыходзіць да адназначнага высновы: дадзены механізм з’яўляецца формай інстытуцыяналізаванага пераследу, які нясе прыкметы злачынстваў супраць чалавецтва ў сэнсе Рымскага статута Міжнароднага крымінальнага суда.
Што такое «Спецыяльная вытворчасць» і каго яно датычыць?
27 ліпеня 2022 года ў Крымінальна-працэсуальны кодэкс Рэспублікі Беларусь былі ўнесены змены, якія ўводзяць так званую «спецыяльнае вытворчасць». Гэты асаблівы парадак прыцягнення да крымінальнай адказнасці прызначаны для абвінавачаных, якія знаходзяцца за межамі Беларусі і ўхіляюцца ад з’яўкі ў органы, што вядуць крымінальны працэс. Аднак, як паказвае даследаванне, дэ-факта ён выкарыстоўваецца для палітычна матываванага пераследу апанентаў рэжыму, журналістаў, праваабаронцаў і актывістаў, вымушаных пакінуць краіну пасля падзей 2020 года. Беларуская ўлада пазіцыянуе гэты механізм як стандартную міжнародную практыку, аднак у гэтым дакуменце выяўлены істотныя адхіленні ад агульнапрынятых нормаў правасуддзя.
Наступствы для тысяч беларусаў
Акрамя турэмных тэрмінаў і штрафаў, асуджаныя заочно сутыкаюцца з арыштам і канфіскацыяй маёмасці, атрыманнем статусу «тэрарыста» ці «экстреміста», што цягне за сабой ціск на сваякоў у Беларусі, абмежаванні на паездкі і фінансавыя аперацыі, а таксама ўскладненні ў афіцыйнай дзейнасці за мяжой.
Гэтае даследаванне можна разглядаць як заклік да міжнароднай супольнасці звярнуць увагу на сістэмныя парушэнні правоў чалавека ў Беларусі і даць належную прававую ацэнку дзеянням рэжыму, якія падрываюць самыя асновы справядлівасці і чалавечай годнасці.
Тут размешчаная поўная версія дакладу на беларускай мове